wietrzenie

Wietrzenie skał to jeden z podstawowych procesów zmieniających powierzchnię Ziemi, polegający na rozluźnianiu, rozkruszaniu oraz chemicznej przemianie litych skał i przekształcaniu ich w skały luźne.

Wietrzenie odbywa się pod wpływem oddziaływania różnorodnych czynników zewnętrznych: atmosfery, hydrosfery i biosfery. Zachodzi na powierzchni Ziemi oraz w przypowierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej o miąższości od kilku do kilkudziesięciu m. Grubość tej warstwy zależy m.in. od: rodzaju skał, wysokości poziomu wód gruntowych, występowania zjawiska wiecznej marzłoci. Przebieg wietrzenia zależy głównie od:

1) warunków klimatycznych, głównie wysokości i zmian temperatury oraz stosunków wilgotnościowych,

2) rodzaju i odporności podlegającej wietrzeniu skały,

3) warunków orograficznych oraz ekspozycji stoku,

4) występowania świata organicznego.

W zależności od rodzaju zachodzących procesów wietrzeniowych wyróżnia się: wietrzenie mechaniczne i wietrzenie chemiczne. Efektem zachodzenia różnych procesów wietrzenia jest powstawanie zwietrzeliny, czyli luźnego osadu na powierzchni ziemi.

Wietrzenie mechaniczne (wietrzenie fizyczne) - rodzaj wietrzenia powodujący zmiany fizyczne, czyli rozpad skały.
W zależności od oddziałującego czynnika wyróżnia się m.in. :

1. Wietrzenie mechaniczne insolacyjne (termiczne), zachodzące pod wpływem następującego na przemian nagrzewania (promieniami słonecznymi) i oziębiania powierzchni skały, czego efektem jest nierównomierne nagrzewanie i rozszerzanie, kurczenie poszczególnych ziaren (rozpad ziarnisty), a także całej przypowierzchniowej warstwy skały (tzw. wietrzenie mechaniczne skorupowe lub złuszczanie ), powodujące stopniowe rozluźnianie i rozpad przypowierzchniowej warstwy skały.
2. Wietrzenie mechaniczne mrozowe (kongelacja), zachodzące pod wpływem częstych zmian temperatury z dodatniej na ujemną i na odwrót, czego efektem jest zamarzanie i odmarzanie wody w szczelinach skalnych, lód krzepnąc powiększa swoją objętość rozluźniając i rozsadzając skałę (rozpad blokowy) - powstają gołoborza
3.  Wietrzenie mechaniczne organiczne – zachodzi pod wpływem mechanicznego oddziaływania organizmów roślinnych (np. rozkruszanie skały przez rozrastające się korzenie drzew) i zwierzęcych (np. rozluźnianie skały przez rycie nor itp).

 Wietrzenie chemiczne to rodzaj wietrzenia doprowadzający do zmian chemicznych, czyli rozkładu skały. Podstawowym czynnikiem oddziałującym jest woda opadowa, wsiąkająca w głąb skały i zmieniająca jej skład chemiczny, tlen i tlenek węgla(IV). Wietrzenie chemiczne zachodzi najbardziej intensywnie w obszarach o znacznych opadach i stosunkowo wysokich temperaturach, a zatem w strefie równikowej i podrównikowej, a także w strefie umiarkowanej (głównie latem)

Maja
Źródła tekst http://geografia_liceum.republika.pl/wietrzenie.htm